Ιωάννα, 35 ετών
Η Ιωάννα επισκέφτηκε το ιατρείο του οικογενειακού της γιατρού με συμπτώματα κόπωσης, δυσκολία στην αναπνοή, δυσκολία και πόνο κατά την κατάποση και βραχνάδα στη φωνή της. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης διαπιστώθηκε από το γιατρό της η ύπαρξη ενός μικρού εξογκώματος στο λαιμό της και την παρέπεμψε σε ενδοκρινολόγο. Μετά από μια σειρά εξετάσεων διαπιστώθηκε η ύπαρξη κακοήθειας στο θυρεοειδή αδένα της και αποφασίστηκε να προχωρήσει σε πλήρη αφαίρεσή του. Μετά την θυρεοειδεκτομή στην οποία υπεβλήθη, ο ενδοκρινολόγος της την παρέπεμψε σε διαιτολόγο για να ρυθμιστεί η διατροφή της παράλληλα με τη φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνει.
Η Ιωάννα δηλώνει ότι ακολουθεί ένα άστατο διατροφικό πρόγραμμα, καθώς εργάζεται τα τελευταία 2 χρόνια σε μια μεγάλη πολυεθνική εταιρία. Συνήθως δεν τρώει πρωινό, παρά μόνο γαλλικό καφέ με γάλα μόλις ξυπνήσει. Το μεσημέρι θα φάει συνήθως κατά τη διάρκειά του διαλείμματός της κάποια σαλάτα από το σούπερ-μάρκετ που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από τη δουλειά της. Επιστρέφοντας αργά το απόγευμα στο σπίτι της συνήθως είναι κουρασμένη για να μαγειρέψει και παραγγέλνει απ’ έξω πίτσα, σουβλάκια ή burger. Δεν ασκείται, ενώ από τότε που ξεκίνησε δουλειά στον τωρινό χώρο εργασίας της έχει αυξηθεί το βάρος της περίπου 15 κιλά, γεγονός που την κάνει να αισθάνεται άσχημα στην καθημερινότητά της. Τέλος, λαμβάνει συμπληρώματα σιδήρου τα τελευταία 2 χρόνια (με άδειο στομάχι πριν το μεσημεριανό της) και ασβεστίου το τελευταίο διάστημα μετά την επέμβαση για την αφαίρεση του θυρεοειδή της.
Με μια πρώτη ματιά
Αξιολογώντας τα όσα μας ανέφερε η Ιωάννα παρατηρούμε ότι δεν ακολουθεί μια ισορροπημένη διατροφή. Πιο συγκεκριμένα:
- Δεν καταναλώνει πρωινό
- Καταναλώνει λίγα γεύματα μες στην ημέρα που απέχουν αρκετά μεταξύ τους και είναι πλούσια σε λίπος και ζάχαρη, πολλά εξ’ αυτών είναι μάλιστα εκτός σπιτιού
- Δεν ασκείται
Συνεπώς, στα βασικά σημεία στα οποία θα πρέπει να στοχεύσουμε για να τη βοηθήσουμε είναι η κατανάλωση ενός ισορροπημένου πρωινού, η κατανομή μικρών και συχνών γευμάτων μες στην ημέρα, η ποιότητα της διατροφής που ακολουθεί, η σωματική δραστηριότητα και ο έλεγχος του σωματικού βάρους της, λαμβάνοντας υπόψη πάντα το πρόβλημα με το θυρεοειδή της.
Ποιος ο ρόλος του θυρεοειδή αδένα;
Πριν προχωρήσουμε στις συμβουλές που θα δώσουμε στην Ιωάννα, πρέπει να γνωρίζουμε τη λειτουργία και το ρόλο του θυρεοειδή αδένα. Ο θυρεοειδής είναι ένας αδένας σε σχήμα πεταλούδας με ανοιχτά φτερά, που βρίσκεται μπροστά στο λαιμό, κάτω από το μήλο του Αδάμ. Παράγει ορμόνες που συμβάλουν στη ρύθμιση του μεταβολισμού μας, όπως για παράδειγμα τους χτύπους της καρδιάς μας, τη θερμοκρασία του σώματος ή ακόμη και το ρυθμό με τον οποίο «καίμε» θερμίδες. Οι ορμόνες που παράγει είναι οι Τ3, Τ4 και η καλσιτονίνη. Οι Τ3 και Τ4 είναι οι λεγόμενες θυρορμόνες, που εμπλέκονται ενεργά στο μεταβολισμό μας, για τη σύνθεση των οποίων αποτελεί βασικό συστατικό το Ιώδιο. Η καλσιτονίνη εμπλέκεται στον οστικό μεταβολισμό και στο μεταβολισμό του Ασβεστίου.
Τι είναι οι όζοι;
Ο θυρεοειδής μπορεί να αναπτύξει έναν ή περισσότερους όζους. Οι όζοι είναι μικροί όγκοι, συνήθως καλοήθεις. Σε ορισμένες, όμως, περιπτώσεις μπορεί να είναι κακοήθεις και σε αυτές τις περιπτώσεις κρίνεται απαραίτητη η αφαίρεση του θυρεοειδούς αδένα. Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, τη σημασία της αφαίρεσης του συγκεκριμένου αδένα για τη ρύθμιση του μεταβολισμού και του σωματικού βάρους στην περίπτωση της Ιωάννας.
Θυρεοειδεκτομή: πότε εφαρμόζεται;
Η θυρεοειδεκτομή (δηλαδή η μερική ή η ολική αφαίρεση του θυρεοειδή) εφαρμόζεται για να θεραπεύσει διαταραχές του θυρεοειδή, όπως κακοήθειες (όπως στην περίπτωση της Ιωάννας), βρογχοκήλη (καλοήθη διόγκωση του αδένα) ή τον υπερθυρεοειδισμό (αυξημένη δραστηριότητα του αδένα).
Τι συνεπάγεται αυτό;
Λόγω της ολικής θυρεοειδεκτομής, κρίνεται αναγκαία η καθημερινή και εφόρου ζωής λήψη θυρορμονών (θυροξίνη-T4) από την Ιωάννα (σε άδειο στομάχι), προκειμένου να υποκατασταθεί η πρότερη φυσιολογική λειτουργία του θυρεοειδή αδένα της, καθώς πλέον οι συγκεκριμένες ορμόνες δεν παράγονται καθόλου από τον οργανισμό της. Η ακριβής δοσολογία θα ρυθμιστεί από τον ενδοκρινολόγο της, μετά από τακτικό εργαστηριακό έλεγχο. Είναι πιθανό, επίσης, να χρειαστεί για λίγο καιρό η συμπληρωματική χορήγηση ασβεστίου και βιταμίνης D από το στόμα, με την πιθανότητα, ωστόσο, να χρειαστεί να το παίρνει εφόρου ζωής να είναι περίπου 1-2%.
Ποιες οι διατροφικές ανάγκες ατόμου με υποθυρεοειδισμό;
Όταν αφαιρείται ο θυρεοειδής αδένας, το άτομο ουσιαστικά γίνεται υποθυρεοειδικό (χωρίς όμως να έχει ταυτόχρονη παραγωγή μικρής ποσότητας θυρορμονών από τον αδένα, μιας και έχει αφαιρεθεί ήδη). Επομένως οι διατροφικές ανάγκες της Ιωάννας καθορίζονται αντίστοιχα. Πιο συγκεκριμένα:
Ασβέστιο
Η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε ασβέστιο (π.χ. γαλακτοκομικά) ή συμπληρωμάτων ασβεστίου μπορεί να επηρεάσει την απορρόφηση της θυροξίνης από τον οργανισμό μας. Συνεπώς, θα πρέπει η κατανάλωση αυτών των τροφίμων να απέχει τουλάχιστον 4 ώρες από τη λήψη της T4. Άρα η Ιωάννα θα πρέπει να αποφεύγει την προσθήκη γάλατος στον καφέ της το πρωί, αφού είναι μικρό το χρονικό διάστημα που έχει περάσει από τότε που έλαβε τη θυροξίνη. Αντίστοιχα, και τα συμπληρώματα ασβεστίου που λαμβάνει θα πρέπει να απέχουν 4 ώρες τουλάχιστον από τη λήψη της T4.
Σίδηρος
Η λήψη συμπληρωμάτων σιδήρου μπορεί να μειώσει την απορρόφηση της θυροξίνης από τον οργανισμό μας. Συνεπώς, θα πρέπει η λήψη τους να απέχει τουλάχιστον 2 ώρες από τη λήψη της T4. Συνεπώς στην περίπτωση της Ιωάννας, θα πρέπει να λαμβάνει τα συμπληρώματα σιδήρου 2 ώρες τουλάχιστον μετά τη λήψη της T4.
Ιώδιο
Όσον αφορά στο ιώδιο, δεν υπάρχει σαφής οδηγία στην περίπτωση της ολικής θυρεοειδεκτομής, παρά μόνο στις περιπτώσεις που το άτομο ακολουθεί θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο για τη θεραπεία του καρκίνου του θυρεοειδούς. Σε αυτή την περίπτωση, συστήνεται ο περιορισμός της πρόσληψης ιωδίου για περίπου 2 εβδομάδες πριν την έναρξη της θεραπείας. Η συμπληρωματική χορήγηση ιωδίου δεν είναι απαραίτητη στα υπόλοιπα άτομα με ολική αφαίρεση θυρεοειδούς, καθώς ήδη λαμβάνεται η θυροξίνη ως φαρμακευτική αγωγή.
Σόγια
Η σόγια παρεμποδίζει την απορρόφηση της θυροξίνης, γι’ αυτό και συστήνεται η αποφυγή της κατανάλωσής της ή τουλάχιστον η ύπαρξη μεγάλων διαστημάτων μεταξύ της λήψης της T4 και της κατανάλωσης τροφών με βάση τη σόγια.
Κραμβοειδή ή σταυρανθή λαχανικά
Αν και στην περίπτωση των ατόμων με διαταραχές του θυρεοειδή συστήνεται προσοχή όσον αφορά στην κατανάλωση ωμών κραμβοειδών λαχανικών (π.χ. μπρόκολο, κουνουπίδι, λάχανο, λαχανάκια Βρυξελλών, ρόκα, ραπανάκι), αυτό δε συμβαίνει όταν υπάρχει ολική αφαίρεση του θυρεοειδούς.
Αντιμετώπιση αύξησης βάρους μετά τη θυρεοειδεκτομή
Η Ιωάννα έχει αυξήσει το βάρος τα τελευταία χρόνια λόγω της μη ισορροπημένης διατροφής που ακολουθεί και της καθιστικής ζωής που διάγει. Σε αρκετές περιπτώσεις ολικής αφαίρεσης του θυρεοειδούς υπάρχει πιθανότητα αύξησης του βάρους, χωρίς ωστόσο αυτό να είναι απαραίτητα σίγουρο. Πιθανή αύξηση του βάρους μπορεί να προκύψει εξαιτίας της μη ορθής τήρησης της φαρμακευτικής αγωγής. Σε κάθε περίπτωση, όμως, συστήνεται η σταδιακή απώλεια βάρους από την Ιωάννα ακολουθώντας τις παρακάτω συμβουλές:
Κατανάλωση μικρών και συχνών γευμάτων μες στην ημέρα
Η Ιωάννα θα πρέπει να καταναλώνει τουλάχιστον 3 κυρίως γεύματα (πρωινό, μεσημεριανό, βραδινό) και 2-3 ενδιάμεσα μικρό-γεύματα (δεκατιανό, απογευματινό ή/και προ του ύπνου) πλούσια σε σύνθετους υδατάνθρακες και χαμηλά σε λίπος, αλάτι και ζάχαρη. Με αυτό τον τρόπο θα μπορέσει να ρυθμίσει καταλληλότερα το επίπεδο των θερμίδων που προσλαμβάνει μες στην ημέρα και θα αποτραπεί η τυχόν υπερκατανάλωση, ιδιαίτερα το βράδυ, λόγω του αυξημένου αισθήματος πείνας.
Κατανάλωση ισορροπημένου πρωινού
Το πρωινό αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα γεύματα της ημέρας, ενώ μπορεί να βοηθήσει και στη διαχείριση του σωματικού μας βάρους, βοηθώντας να ελέγξουμε το αίσθημα πείνας μέχρι την κατανάλωση του επόμενου γεύματος. Συμβουλεύουμε, συνεπώς, τη Μαρία να συμπεριλάβει το πρωινό στη διατροφή της (αφήνοντας να περάσει τουλάχιστον μισή ώρα από τη λήψη της θυροξίνης), επιλέγοντας να καταναλώσει αμυλούχα τρόφιμα ολικής αλέσεως, φρούτα, αυγό, μιας και τα γαλακτοκομικά τρόφιμα (π.χ. γάλα, γιαούρτι, τυρί) θα πρέπει να απέχουν 4 ώρες τουλάχιστον από τη λήψη της θυροξίνης. Σε περίπτωση που δεν έχει χρόνο να φάει κάτι πριν φύγει για τη δουλειά της, μπορεί να καταναλώσει κάτι στο δρόμο ή αμέσως μόλις πάει στην εργασία της.
Κατανάλωση υγιεινών σνακ
Η Ιωάννα μπορεί να καταναλώνει στο δεκατιανό φρούτα, λαχανικά-μπαστουνάκια, κράκερς ολικής αλέσεως, μπάρες δημητριακών ολικής αλέσεως, ξηρούς καρπούς, ενώ το απόγευμα μπορεί να προσθέσει και γαλακτοκομικά χαμηλών λιπαρών.
Υιοθέτηση σωματικής δραστηριότητας
Η σωματική δραστηριότητα μπορεί να συμβάλλει στη διαχείριση του σωματικού βάρους. Αυτό δε σημαίνει απαραιτήτως ότι θα πρέπει να κάνουμε άσκηση πολύ υψηλής έντασης ή να φτάσουμε στο σημείο της εξάντλησης. Για άτομα που δεν ασκούνται, όπως η Ιωάννα, συστήνεται η σταδιακή εισαγωγή της σωματικής δραστηριότητας στην καθημερινότητά τους. Για παράδειγμα, αρχικά μπορεί να κάνει ένα αργό περίπατο (80-100 βήματα/λεπτό) των 30 λεπτών όταν γυρίσει από τη δουλειά της, 5 φορές την εβδομάδα, και στη συνέχεια να αυξήσει σταδιακά την ένταση του περπατήματος (120 βήματα/λεπτό), τη διάρκεια και τη συχνότητα. Στην πορεία, και καθώς θα βελτιώνεται η σωματική της κατάσταση, μπορεί να επιδιώξει να κάνει κάτι πιο απαιτητικό.
