Η Δευτέρα μετά την Κυριακή της Τυρινής, ονομάζεται Καθαρά Δευτέρα, διότι για εμάς τους χριστιανούς ξεκινά μια περίοδος που καθαρίζουμε την ψυχή και το σώμα μας από τις αμαρτίες.
Από τους λαογράφους θεωρείται ο επίλογος των βακχικών εορτών της Αποκριάς, οι οποίες ουσιαστικά αρχίζουν την Τσικνοπέμπτη και τελειώνουν την Καθαρά Δευτέρα.
Ετυμολογικά για την λέξη «Κούλουμα» υπάρχουν πολλές εκδοχές ως προς την προέλευση και τη ερμηνεία. Ο πατέρας της ελληνικής λαογραφίας, Νικόλαος Πολίτης, υποστηρίζει ότι η λέξη προέρχεται από το λατινικό «cuuiulus», που σημαίνει αφθονία, αλλά και τέλος. Τα κούλουμα εκφράζουν, δηλαδή, τον επίλογο της Αποκριάς και παράλληλα την έναρξη της περιόδου της Σαρακοστής (σαράντα ημέρες για το Πάσχα).
Μια άλλη εξίσου πιθανή θεωρία θέλει τα κούλουμα να προέρχονται από την, επίσης λατινική, λέξη «columna» –που σημαίνει κίονας, κολώνα– κι αυτό γιατί οι Αθηναίοι συνήθιζαν να γιορτάζουν την Καθαρή Δευτέρα στις «κολώνες», δηλαδή στις Στήλες του Ολυμπίου Διός, χωρίς φυσικά να ξεχνούν να πάρουν μαζί τους το χάρτινο σύνεργο του υπαίθριου παιχνιδιού, που τελικά επικράτησε ως έθιμο.
Ουσιαστικά η Καθαρά Δευτέρα είναι η πρώτη ημέρα της νηστείας της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής του Πάσχα, διότι την εβδομάδα της Τυρινής καταλύουμε απ’ όλα εκτός από το κρέας. Ενώ από την Καθαρά Δευτέρα ξεκινά η αυστηρή νηστεία μέχρι και το Μεγάλο Σάββατο.
Οι πιστοί, την Καθαρά Δευτέρα τρέφονται με λαγάνα εις ανάμνηση της βοήθειας που προσέφερε ο Θεός στους Ισραηλίτες με τα «άζυμα» και τους οδήγησε στη Έξοδο από την Αίγυπτο.
Πολλοί χριστιανοί την περίοδο αυτή παλαιότερα έφτιαχναν ένα ειδικό ψωμί που ονομαζόταν “κυρά Σαρακοστή” και συμβόλιζε την Τεσσαρακοστή του Πάσχα. Ήταν σε σχήμα γυναίκας που ήταν τυφλή, κουφή και με κλειστό στόμα, διότι την περίοδο αυτή ο άνθρωπος προσπαθεί να μην μιλάει για να μην κατακρίνει και να έχει κλειστό το στόμα για τη νηστεία, να μην βλέπει και ακούει ασχήμιες. Η γυναίκα αυτή συνήθως κράταγε ένα σταυρό ή δώρα που συμβολίζουν τις ελεημοσύνες. Τέλος είχε επτά πόδια που συμβόλιζαν τις επτά εβδομάδες της Τεσσαρακοστής.
Ο συνηθισμένος χαλβάς στη μορφή που τον συναντάμε σε όλα τα Βαλκάνια και την Τουρκία είναι ένα απλό γλυκό. Για τους Έλληνες ο χαλβάς αποτελεί ένα από τα σαρακοστιανά γλυκά τους και ιδίως η παραλλαγή που φτιάχνεται με ταχίνι και πωλείται σε μορφή κυλίνδρου η παραλληλεπιπέδου.
Ταραμάς είναι η λέξη που χρησιμοποιούν οι Έλληνες αναφερόμενοι στους κόκκους από ερυθρό χαβιάρι (αυγά) που βγαίνει από τον μπακαλιάρο ή τον κυπρίνο και το οποίο-όπως και τα ξαδέλφια του, το μαύρο χαβιάρι και το αυγοτάραχο του τόνου – θεωρείται ένα από τα εκλεκτότερα είδη αυγοτάραχου.
Ο χαρταετός έχει τη δική του συμβολική μέσα στο χώρο της εκκλησίας. Προέρχεται από την Κίνα όμως στο Βυζάντιο απέκτησε νόημα για τους χριστιανούς. Και γι’ αυτό η “ουρά” του χαρταετού πρέπει να συμβαδίζει με το μέγεθός του, διότι η ουρά και ο χαρταετός συμβολίζουν τον άνθρωπο, την ψυχή και το σώμα του.
Η λαγάνα συμβολίζει ένα ιστορικό γεγονός που έγινε στην Παλαιά Διαθήκη στον λαό του Ισραήλ, όπου μέχρι και σήμερα φτιάχνεται με τον ίδιο τρόπο.
Πηγή : web
